جهت یابی بدون قطب نما : استفاده از ساعت برای تعیین جهت
با کمک یک ساعت عقربه دار می توان راستای شمال - جنوب را مشخص نمود. ساعت خود را در مقابل
چشمان خود نگه دارید و آن را طوری بچرخانید و بدست بگیرید که نوک عقربه ساعت شمار به سمت
خورشید گرفته شود در این حالت نیمساز زاویه بین عقربه ساعت شمار و عدد 12 بر روی ساعت،راستای
جنوب را مشخص می کند و جهت مخالف آن راستای شمال را نشان می دهد . البته باید در نظر داشته باشید
درجه به اینگونه می باشد و در نیم کره N 66/ 5/23 تا 5 N که این قاعده در نیمکره شمالی و بین محدوده
5/66 درجه کاملا برعکس می باشد یعنی در هنگام تعیین راستای شمال و S تا S 23/ جنوبی بین محدوده 5
جنوب باید عدد 12 بر روی ساعت را به طرف خورشید گرفته و نیمساز زاویه بین عدد 12 و عقربه ساعت شمار
راستای شمال را نشان می دهد.
یکی از نکاتی که باید توجه داشته باشید این است که اگر ساعت شما بر روی ساعتی غیر از ساعت واقعی
(زمانی که ساعت رسمی کشور را برای استفاده از روشنایی روز یک ساعت جلو می برند) تنظیم است باید
نیمساز زاویه بین عقربه ساعت شمار با عدد 13 یا همان 1 را در نظر بگیرید.19
نکته دیگر اینکه بسیاری از مردم دارای ساعت دیجیتالی می باشند . برای تعیین جهت کافی است که ساعت
را خوانده و سپس روی کاغذ ساعتی عقربه دار که همان ساعت را نشان می دهد رسم کنید و در همان لحظه
بدون اینکه وقت را صرف کنید با استفاده از این ساعت کاغذی طبق مراحل بالا راستای شمال - جنوب را پیدا
کنید.
این روش در هوای مه آلود و هنگامی که تنها هاله ای از خورشید در آسمان مشخص است و جایگاه آن بخوبی
قابل تشخیص نیست نیز کاربرد دارد. در این حالت کافی است که یک تکه چوب نازک داشته باشیم و آن را
بصورت قائم در زمین فرو کنیم و سایه آن در روی زمین هم راستا با جهت تابش خورشید بر روی زمین می
افتد که نوک سایه دقیقا در جهت مخالف خورشید قرار می گیرد. حال که جایگاه خورشید مشخص شده است
می توان از روش شرح داده شده راستای شمال - جنوب را مشخص کرد.
جهت یابی بدون قطب نما : جهت یابی در شب توسط ماه
روش جالبی برای بدست آوردن جهت ها بطور نسبی از طریق ماه وجود دارد که در اینجا به توضیح آن می
پردازیم.
اگر خطی بین دو تیزی هلال ماه رسم کنیم و آن را تا زمین امتداد دهیم ، انتها یا امتداد این خط نقطه جنوب
را در موقعیتی که قرار گرفته ایم نشان می دهد.
20
راه دیگری هم که برای تعیین جهت توسط ماه وجود دارد این است که در نیمه اول هر ماه قمری بر آمدگی ماه
به طرف غرب و در نیمه دوم برآمدگی هلال ماه به طرف شرق می باشد.
و در زمانی که ماه کامل است ، در صورتی که درست رو به ماه بایستیم در واقع رو به شمال ایستاده ایم(در نیم
کره جنوبی) و یا رو به جنوب ایستاده ایم در نیم کره شمالی.
یکی دیگر از روش های پیدا کردن امتداد شرق و غرب روش سایه می باشد که در شبهای مهتابی قابل اجرا
می باشد . روش کار دقیقا مشابه روش خورشید و سایه می باشد که در اینجا به جای خورشید از نور ماه
استفاده می شود.
توجه داشته باشید که اینگونه روش ها دقیق نیست و فقط به صورت بسیار کلی ، سمت و جهت را به ما نشان
می دهند.